OLAP (Online Analytical Processing) yani Çevrimiçi Analitik İşleme, iş zekasını kolaylaştıran bir veritabanı işleme kategorisidir.

OLAP analistlere, yöneticilere bir kuruluşun stratejik yönleri hakkında etkili kararlar almaları için ihtiyaç duydukları bilgileri sağlar. OLAP, işletmelerinin nasıl performans gösterdiği ve nasıl iyileştirmeler yapabilecekleri konusunda değerli öngörüler sağlayabilir.

OLAP araçları, sorgulama ve raporlama için optimize edilmiştir. Bu, esas olarak işleme dayalı görevlerle ilgilenen Çevrimiçi İşlem İşleme (OLTP) uygulamalarının tersidir. OLAP araçları, kullanıcıların çok boyutlu verileri etkileşimli olarak birden çok açıdan analiz etmelerini sağlar. OLAP, eğilimleri bulmak ve verilerin büyük bir resmini elde etmek için kullanılabilir. Aynı zamanda karmaşık sayıları hesaplamak ve ileriye dönük planlama için "eğer" senaryoları oluşturmak için de kullanılabilir.

Tipik OLAP uygulamaları, satış, pazarlama, yönetim raporlaması, iş süreci yönetimi, bütçeleme ve tahmin, finansal raporlama ve daha fazlası için iş raporlamasını içerir.

OLAP uygulamaları genellikle OLTP uygulamalarından daha az sayıda kullanıcıya sahiptir.

Örneğin, bir bankanın milyonlarca müşterisine internet bankacılığı sağlamak için bir OLTP uygulaması kullanılabilir. Ancak bu müşterilerin internet bankacılığı alışkanlıklarını analiz eden bir OLAP uygulaması, yalnızca belirli sayıda banka personeli tarafından kullanılacaktır.

OLAP genellikle çok büyük miktarda veri içerir ve sorgular çok büyük olabilir ve tipik bir OLTP uygulamasından çok daha uzun süre çalışabilir. Bir OLTP uygulaması hız, kesinlik ve çok sayıda kullanıcıyı desteklemekle ilgilidir. OLTP ayrıca, belirli bir kayda (bireyin banka hesabı gibi) özgü küçük miktarlardaki verilerin eklenmesi, güncellenmesi ve silinmesi ile de ilgilenir. Öte yandan OLAP, genellikle büyük veri kümelerindeki (tüm müşterilerin banka hesaplarını sorgulamak gibi) karmaşık toplu sorgularla uğraşır.

OLAP ve Veritabanını Doldurma

OLAP veritabanları genellikle toplu sorgu yoluyla doldurulur. Yani, tüm veriler aynı anda eklenir. Bu durum, verilerin sürekli olarak eklendiği, güncellendiği ve silindiği OLTP'nin tersidir.

OLAP veritabanına eklenen veriler genellikle bir OLTP uygulamasından kaynaklanır. Kaynak sistemi taramak ve verileri OLAP veritabanına aktarmak için bir toplu sorgu kullanılır.

OLAP ve Veri Ambarları

OLAP ve veri ambarları iki farklı şeydir. Ancak OLAP, bir veri ambarındaki verileri stratejik bilgilere dönüştürmek için kullanılabilir. Bir veri ambarı, genellikle ilişkisel veritabanlarında verileri depolar ve yönetir. Bunlar, muazzam miktarda veri içeren son derece büyük veritabanları olabilir.

OLAP verileri ise çok boyutlu bir veritabanında saklanır. Çok boyutlu bir veritabanında, her bir veri özelliği (ürün, bölge vb.) ayrı bir “boyut” olarak kabul edilir. OLAP araçları, bu boyutların kesişme noktalarından veri çıkarmak için kullanılabilir. Örneğin, son çeyrekte Akdeniz bölgesinde satılan tüm ürünler gibi...

OLAP Küpleri

Bir OLAP küpü tipik olarak çok boyutlu bir veri dizisidir. Üç boyutlu bir küpü gözümüzde canlandırırsak, x ekseni boyunca çarpımlara, y ekseni boyunca bölgelere ve z ekseni boyunca zaman periyoduna sahip olunabilir. Dolayısıyla, örneğin ürüne, bölgeye ve döneme göre satış verilerini özetlemek için bir OLAP aracı kullanılabilir.

Ancak, OLAP küpleri üç boyutla sınırlı değildir. Bir OLAP küpünün herhangi bir sayıda boyutu olabilir. Bu durumlarda, böyle bir küp bazen "hiperküp" olarak adlandırılır.

OLAP küpleri tam olarak matematiksel anlamda küp değildir. Bununla birlikte, terim, OLAP ile çalışırken yaygın olarak kullanılan bir terimdir.